Doe de test: "Is het soms vitamine B12 tekort?"
Opvallende vergeetachtigheid, niet op woorden kunnen komen, koude handen en voeten, vreemde valpartijen en onverklaarbare vermoeidheid: het kunnen signalen zijn dat er iets mis in met de opname van vitamine B12. De gevolgen van een langdurig B12 tekort (deficiëntie) zijn zeer ernstig. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een goede diagnose te hebben en met de juiste behandeling te beginnen. De behandeling van een B12 afwijking is gelukkig goedkoop én eenvoudig: suppletie in de vorm van tabletten. Of injecties, als het lichaam B12 niet goed kan omzetten.
Soms wordt B12 tekort verwart met dementie, met alle gevolgen van een verkeerde diagnose van dien. Het is belangrijk om signalen van een mogelijk vitamine B12 tekort serieus te nemen, want een chronisch tekort kan leiden tot zeer ernstige gevolgen, van onbegrijpelijke aftakeling tot zelfs de dood.
Hoe eerder de juiste diagnose wordt gesteld hoe beter. Een snelle diagnose en behandeling zijn wenselijk. Als men te lang met de behandeling wacht, is de kans groot dat het klachtenbeeld blijvend en niet meer terug te draaien is (Hunt et al., 2014).
Welke symptomen?
In 2014 is door Hooper et al. een aan vitamine B12-tekort gerelateerde symptomatologie beschreven (Hooper et al., 2014). In een survey met een respons van ongeveer 1000 patiënten in Engeland, gepubliceerd in The British Journal of Nursing, hadden alle patiënten met een vastgesteld vitamine B12-tekort klachten van zeer gevarieerde aard.
De meest algemene:
96% van de patiënten is (ongewoon) algeheel vermoeid
87% wordt vermoeid wakker
34% heeft glossitis / ontsteking van de tong
30% haarverlies, aften, wazig zien
Neurologische klachten:
78% heeft last van geheugenverlies
75% slechte concentratie
73% heeft benauwdheidsklachten
66% onhandigheid / ataxie
59% heeft duizeligheidsklachten
56% heeft hartritmestoornissen
50% afasie / woorden kwijt zijn
Bovenstaande symptomen worden eveneens gevonden bij een survey van de Stichting B12-tekort (Visser et al., 2013). De survey werd door meer dan 1500 personen ingevuld en geeft o.a. een duidelijk inzicht in de klinische verschijnselen, vertraging in herkenning en behandeling. Bij beide survey ‘s is ook een duidelijke overlap te zien tussen fibromyalgie, ME/ CVS en SOLK.Met de huidige afkappunten en normaalwaarden liggen misdiagnoses op de loer (Carmel, 2011; Iqtidar & Chaudary, 2012).
Vanuit de praktijkervaring schreef de Amerikaanse verpleegkundige Sally Pacholok, samen met Jeffrey Stuart M.D., een zeer toegankelijk boek met goed beschreven knelpunten uit de praktijk en casuïstiek onderbouwd met vele literatuurverwijzingen (Pacholok, 2014 edition 2).Bovenstaande symptomen staan beschreven in zeer veel gepubliceerde artikelen en in onderstaande literatuur.
Waar zit B12 in?
B12 zit in vlees, vis en andere producten van dierlijke komaf zoals kaas en eieren. Veganisten, die die producten niet weten, moeten daarom áltijd B12 aanvullen met supplementen. Als je eet volgens de richtlijnen Goede Voeding en je lichaam functioneert zoals het bedoeld is, is het zeer onwaarschijnlijk dat je een B12 tekort hebt. Maar: lang niet iedereen eet volgens die richtlijnen en ook lang niet ieder lichaam kan B12 op de juiste manier opnemen.In dit artikel geven we meer informatie over een mogelijk B12 tekort en kun je een eventueel tekort aan de hand van een checklist (zie onder) ontmaskeren en actie ondernemen, voor jezelf, je (bejaarde) ouders of andere mensen in je vrienden- of kennissenkring.
Verstoorde opname door medicijnen of maagverkleining
Mensen die bepaalde medicijnen nemen, zoals 'alledaagse' maagzuurremmers (!) of metformine, kunnen na verloop van tijd moeilijker B12 opnemen. Apothekers bevestigen dit, als je ernaar vraagt. Ook als je een maagverkleining hebt gehad moet je ook B12 suppletie nemen, want dan kan B12 niet meer op een natuurlijke manier worden opgenomen vanwege het ontbreken van het stofje intrinsic factor (zie website Maag Lever Darmstichting).
De grootste risicogroep zijn echter ouderen. We moeten hen goed in de gaten houden. Symptomen van B12 tekort worden nogal eens verward met beginnende dementie. Of men zegt, veel te snel: tja, het is de leeftijd, niks aan te doen. Bij ouderen werkt de opname van B12 in de cellen (waar deze bijzondere vitamine van levensbelang is) steeds minder goed. De gezondheid gaat zienderogen achteruit als men niet zelf in actie komt.
Misleidend
Misleidend is dat de bloedwaarden volgens protocollen van artsen kunnen aangeven dat er 'geen B12 tekort' is, terwijl er toch onvoldoende B12 in de cellen terecht komt. Er zijn wat bloedwaarden betreft verschillende richtlijnen met boven- en ondergrenzen. Nederland hanteert een andere ondergrens dan bijvoorbeeld Zweden of de VS. Voldoende B12 in het bloed wil niet per definitie zeggen voldoende B12 in weefsels/cellen. Foliumsuppletie kan een bestaand B12 tekort in de cellen en weefsels maskeren. Een tekort in de cellen en de weefsel heet een functioneel tekort (deficiëntie). Het is beter om naar de klachten van de mens te kijken, dan naar bloedwaarden. Een mens is immers meer dan zijn of haar serumwaarden.
Diverse symptomen
Vitamine B12 deficiëntie is in de vroege fase a-symptomatisch. Daarna kan macrocytaire anemie (bloedarmoede) optreden en/of een typisch (neuro-) psychiatrisch klachtenbeeld openbaren (Carmel, 2000; Lindenbaum et al., 1988). De symptomen zijn zeer divers en kunnen ook variëren in de mate van sterkte (Heil et al., 2012). Het diagnosticeren van B12 deficiëntie is een uitdaging temeer, omdat er nog vaak (onterecht) verondersteld wordt dat bloedarmoede aanwezig moet zijn om de diagnose te kunnen stellen. Bij een aantal onderzoeken heeft men echter vastgesteld dat het neurologisch klachtenbeeld ernstiger kan zijn bij patiënten zonder anemie (Healton et al., 1991).
Veelvoorkomende klachten door B12 tekort
Onderstaande klachten kunnen voorkomen. Soms is één klacht duidelijk present (bijvoorbeeld: een frequente migraine of tintelingen in handen en voeten of alleen erg moe of een psychische klacht of korte termijn geheugenproblemen), soms een enorme hoeveelheid aan grote en kleine klachten. Wat de patiënten ons vertellen is dat ze sluipenderwijs door de jaren heen achteruit gaan met hun conditie. Dit is ook opgetekend tot in detail vanaf 1901 (Hunter) toen men nog niet wist met welke ziekte men te maken had.
Het goede nieuws
Het goede nieuws is B12 tekort kan makkelijk en goedkoop verholpen kan worden. 'Goedkoop' omdat er - in tegenstelling tot medicijnen - geen patent mogelijk is op natuurlijke vitamines. Maar je moet er wel zélf om vragen. Vul eerst deze checklist in. Hij is samengesteld door artsen die gespecialiseerd zijn in B12 tekort (*). Zie vervolgens onderaan artikel hoe verder te handelen.
CHECKLIST (*)
Algemene klachten
☐oververmoeidheid (raar, ‘leeggetrokken’ gevoel), algehele malaise
☐duizeligheid (ook bij rechtop staan), flauwvallen
☐hoofdpijn, migraine
☐haaruitval, vroegtijdig grijs haar
☐brokkelige nagels
☐verhoogde gevoeligheid voor infecties (urineweg, bijholten)
☐kortademigheid of COPD-achtige verschijnselen (vooral bij inspanning), snelle hoge ademhaling
☐schor, stemband verlammingsverschijnselen (zelden)
☐spierzwakte en spierpijnen
☐versnelde hartslag (tachycardie)
☐bleek
☐oorsuizen
☐kouwelijkheid (vooral koude handen en voeten)
☐koortsachtige verschijnselen, gevoel van beginnende griep
☐onbegrepen koorts
Neurologisch Klachtenbeeld
Centraal Zenuwstelsel
Neuropsychiatrisch (vanuit de hersenen)
cognitieve achteruitgang
☐geheugen (vooral korte termijn geheugen)
☐concentratieproblemen
☐problemen met het vinden van de juiste woorden (afasie)
☐desoriëntatie
☐depressie (milde tot ernstige), stemmingswisselingen, suïcidaliteit, labiliteit (veel huilen), snelle geïrriteerdheid, woede uitbarstingen
☐angststoornissen, delier, wanen, paranoia, manisch gedrag, hallucinaties, psychose, catatonie, bipolaire stoornis, obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis
☐veranderde mentale toestand, persoonlijkheidsveranderingen, vervreemdend gevoel, wazige staat van bewustzijn (brainfog)
☐dementie (prefrontale lob), Alzheimerachtige verschijnselen.
Neurologisch (vanuit het ruggenmerg, o.a. gecombineerde strengziekte)
☐tintelende handen en/of voeten
☐verstoorde gevoelswaarneming op de huid, dove plekken op de huid (paresthesiën)
☐spastisch en onzeker looppatroon (ataxie) (o.a. coördinatie van loopbewegingen, persoon zwaait bijvoorbeeld dingen van tafel, loopt tegen de deurpost; onhandigheid)
☐spierzwakte armen en benen (door de benen zakken)
☐verlammingsverschijnselen
☐spasticiteit
☐afwijkende reflexen
positieve Romberg test (om onderzoek te doen naar het evenwicht van iemand)
positief teken van Lhermitte (elektrische gewaarwording die langs de nek langs de wervelkolom en in de ledematen gevoeld wordt.)
Babinski’s reflex ( voetzoolreflex, Daarbij gaan de tenen, in het bijzonder de grote teen, naar boven (in hyperextensie)
☐Parkinson-achtige symptomen
☐onwillekeurige bewegingen
Perifeer Zenuwstelsel
Somatisch zenuwstelsel (waarneming zintuigen vanuit ogen, oren, huid (tast) en reukzin)
☐tintelende handen en voeten
☐snel ‘slapende’ handen en voeten
☐spiertrillingen op de huid (bijvoorbeeld ooglid)
☐verminderd vermogen lichaamspositie in de ruimte waar te nemen
☐wazig zien (focus neemt af), optische atrofie
☐oogzenuw ontstekingen en degeneratie
☐gehoorproblemen, vervorming, tinnitus
☐verminderde reuk-, smaak- en tastzin
Autonome zenuwstelsel
☐verstoord slaapritme (niet in slaap komen, niet doorslapen)
☐(onschuldige) hartritmestoornissen (sinusknoop), snelle hartslag
☐incontinent (urinaal en/of feacial)
☐te lage bloeddruk (posturele of orthostatische hypotensie)
Spijsverteringskanaal
☐gebrek aan eetlust, gewichtsverlies (onverklaard)
☐misselijkheid, spugen, opgeblazen gevoel
☐buikpijn (abdominale)
☐glossitis (rode, pijnlijke, gladde tong, eventueel ontstoken)
☐brandend mond syndroom
☐ontsteking aan mondslijmvlies (stomatitis)
☐vaak aften
☐snel bloedend tandvlees
☒(uitbarstingen van) diarree of juist dagen constipatie (ook afwisselend komt voor)
Gynaecologisch
☐atrofie van de vaginale slijmvliezen (daardoor ook pijnlijke, gevoelige vaginawand)
☐chronische vaginale en urineweg infecties
☐onvruchtbaarheid/potentiestoornissen
☐herhaaldelijke miskramen
☐vroeggeboorten
☐valse positieve pap uitslag (valse pre baarmoederhalskanker test)
☐menstruatieproblemen (hevige bloedingen of juist wegblijven van menstruatie)
Overig
☐rugklachten (onderste extremiteiten)
☐rusteloze benen
☐hyperpigmentatie van de huid of slijmvliezen
☐vitiligo (huid en haar verliezen pigment en geeft melkwitte plekken op de huid)
☐gewrichtspijnen
☐ontstoken slijmvliezen
☐allergieën
☐angina pectoris
☐osteoporose
☐onbegrepen chronische hoest, schorheid
Symptomen baby’s
☐neuraal buis defecten ( aandoening aan de neurale buis die ontstaat tijdens de embryonale ontwikkeling)
☐laag geboortegewicht, te kleine schedel
☐veelvuldig huilen, prikkelgevoelig
☐verzwakte zuig- en slikreflex,
☐lachen niet
☐spugen, oprispingen, voedselweigering,
☐onvoldoende gewichtstoename
☐ontwikkelingsachterstand of regressie na eerst vooruitgang (borstvoeding van deficiente moeder)
☐apathie
☐hyper-irritabiliteit, convulsies (het versterkt reageren op bepaalde stimuli)
☐algehele zwakte
☐veel huilen
☐abnormale bewegingen (armen en benen)
☐ataxie (ataxie is het ongecoördineerd en onsamenhangend verloop van bewegingen, dat niet te wijten is aan verlies van spierkracht.)
☐insulineresistentie
Symptomen kinderen, adolescenten
☐gedragsproblemen (mild tot ernstig)
☐depressief (mild tot ernstig)
☐cognitieve achteruitgang (geheugen-, concentratieproblemen)
☐misselijk, geen zin in eten
☐groeiproblemen
☐niet meer lachen
☐onwillekeurige bewegingen
☐anorexia
© 2016 Clara Plattel, B12 Institute Nederland, Rotterdam
Hoe verder?
Heb je meer dan 8 symptomen, neem dan contact op met de huisarts. Via je huisarts krijg je het vergoed. Werkt je huisarts niet mee? Stuur ons een mail, we helpen je verder.
(*) Bron:
Boek:
Meer informatie met wetenschappelijke onderbouwingen van de test in het boek Is het soms B12 tekort, geschreven door Sally Pachalok (verpleegster) en Jeffrey M. Stuarts (arts).
Verkrijgbaar bij o.a.:
Zie ook: